``ဂရန္ဆိုသည္မွာ´´ အပိုင္း- ၁
ဂရန္ေျမဆိုတာ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းခ်က္ေတြ ၊ နည္းဥပေဒေတြ ရွိၿပီးသားပါ။ လိုက္နာဖို႔၊ ဘယ္လိုလိုက္နာရတယ္ဆိုတာ သိဖို႔ပဲ လိုပါတယ္။
•ဂရန္
၁။ ၿမိဳ႕ေျမမ်ားမွာ လူေနထိုင္ရန္(Residential Purposes)အတြက္ျဖစ္ေစ၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ၿမိဳ႕ျပဖြံ႕ၿဖိဳးေရး၊ စည္ပင္သာယာေရး စတဲ့ ကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ ျဖစ္ေစ၊ ၿမိဳ႕ေျမကို တနည္းနည္း အသံုးျပဳလိုရင္ အစိုးရထံက ေျမငွားစာခ်ဳပ္နဲ႔ ေျမငွားရမ္းသံုးစြဲခြင့္ ေလွ်ာက္ထားရပါတယ္။ ေျမငွားစာခ်ဳပ္ကို ဂရန္(Lease)လို႔ ေခၚပါတယ္။ အပိုင္သေဘာမ်ိဳး ခ်ထားတာကေတာ့ Grant လို႔ ေခၚပါတယ္။ အခုေတာ့ Grant ေရာ၊ Lease ေရာကို ဂရန္လို႔ပဲ ေခၚၾကပါတယ္။
•ဂရန္ေလွ်ာက္ထားျခင္း-
၂။ အစိုးရေျမကို (ငွားရမ္း)အသံုးျပဳလိုတဲ့ ပုဂၢလိကမ်ား၊ ႒ာနဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အသင္းမ်ားအေနနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာ ခရိုင္အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီး႒ာန၊ ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိထံ လိပ္မူၿပီး ဂရန္ေလွ်ာက္ထားၾကရပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ သက္ဆိုင္ရာ ခရိုင္/ၿမိဳ႕နယ္မ်ားရွိ အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီး႒ာနမ်ားက ေလွ်ာက္လႊာကို လက္ခံၿပီး အမႈတြဲ ဖြင့္လွစ္ေဆာင္႐ြက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထို႔ေနာက္ အမႈတြဲကို ေၾကးတိုင္ႏွင့္ေျမစာရင္းဦးစီး႒ာနရဲ႕ ၿမိဳ႕နယ္ေျမစာရင္းဦးစီး႒ာနရံုးမ်ားထံသို႔ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးႏိုင္ေသာ ေျမ ဟုတ္-မဟုတ္ႏွင့္ ေျမရာဇဝင္ကို စိစစ္ မွတ္ခ်က္ျပဳ ျပန္ၾကားေပးရန္လႊဲေျပာင္းေပးပို႔ေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီလို ေပးပို႔တဲ့ ၿမိဳ႕/ေျမ ဂရန္အမႈတြဲေတြကို ၿမိဳ႕နယ္ေျမစာရင္းဦးစီး႒ာနက မိမိ႒ာနမွာရွိတဲ့ ၿမိဳ႕ကြက္ေျမပံု(Block Maps)၊ ေျမရာဇဝင္မွတ္တမ္း(1-A Register)ေတြနဲ႔ တိုက္ဆိုင္စိစစ္ၿပီး ေလွ်ာက္ထားတဲ့ ေျမေနရာအတြက္ ေျမရာဇဝင္ မွတ္တမ္း ေဖာ္ျပေပးျခင္း၊ ယင္းေျမေနရာသည္ အစိုးရ ေျမလြတ္ေျမလပ္ ဟုတ္-မဟုတ္ႏွင့္ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးႏိုင္ေသာေျမ Disposal Land ဟုတ္-မဟုတ္ မွတ္ခ်က္ျပဳျခင္း၊ ၿမိဳ႕ေျမဧရိယာအတြင္း က်ေရာက္ျခင္း ရွိ-မရွိနဲ႔ အစိုးရအေဆာက္အဦးႏွင့္ အျခားကိစၥမ်ား အသံုးျပဳရန္ လ်ာထားေျမမ်ားအတြင္း က်ေရာက္ျခင္း ရွိ-မရွိတို႔ကို စိစစ္ေပးျခင္း၊ ေျမတန္ဖိုးနဲ႔ ေျမငွားခမ်ား တြက္ခ်က္ေပးျခင္း စတဲ့ကိစၥရပ္ေတြကို ေဆာင္႐ြက္ေပးရပါတယ္။
ဂရန္ထုတ္ေပးတာက ေထြ/အုပ္ ျဖစ္ၿပီး၊ ေျမကို စိစစ္ေပးတာက ေျမစာရင္း႒ာန ျဖစ္ပါတယ္။
ဂရန္ခ်ထားေပးမႈအတြက္ ေထြ/အုပ္(G.A)ကသာ အဓိကတာဝန္ခံ ေဆာင္႐ြက္ပိုင္ခြင့္ရွိၿပီး ေျမစာရင္း႒ာနက ေျမပံု(ေျမစာရင္း-၁၀၅)၊ ေျမယာဇဝင္(ေျမစာရင္း-၁၀၆)နဲ႔ ေျမေပၚလက္ရွိျဖစ္မႈ အေျခအေနကိုသာ စိစစ္ျပန္ၾကားရန္ တာဝန္ခံရတာျဖစ္ေပမယ့္ ေျမဆိုရင္ ေျမစာရင္းက လုပ္တာပဲဆိုတဲ့ အစြဲရွိေလေတာ့ ဂရန္ကိစၥနဲ႔ တိုင္ၾကၿပီဆိုရင္ ေျမစာရင္း႒ာနကိုခ်ည္း ဦးတည္ၿပီး ေျမစာရင္းက မတရားဂရန္ထုတ္ေပးထားပါတယ္ ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႔ တိုင္ တိုင္ေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဂရန္ခ်ထားျခင္း လုပ္ငန္းအတြက္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ေျမႏွင့္အခြန္ေတာ္ လက္စြဲဥပေဒ၊ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမႏွင့္အခြန္ေတာ္ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒ၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာမ်ားဥပေဒတို႔က ျပ႒ာန္းထားရွိတဲ့ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြနဲ႔ ႒ာန ၂ ခုရဲ႕ သမားစဥ္ လုပ္ငန္းေတြကို သတ္မွတ္ထားၿပီးသား ျဖစ္တာကို တိုင္တန္းတဲ့သူေတြ ေသေသခ်ာခ်ာ သေဘာမေပါက္ၾကပါဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဂရန္ဆို ေျမစာရင္းက ထုတ္ေပးေနတယ္ ထင္ၾကလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
•ဂရန္လုပ္ငန္း၌ ေၾကး/ေျမ၏ အခန္းက႑
၃။ အမွန္ကေတာ့ ဂရန္အမႈတြဲကို တာဝန္ခံေဆာင္႐ြက္တာ အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီး႒ာန ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိရံုးက ျဖစ္ေပမယ့္ ဂရန္ေလွ်ာက္မယ့္ေျမကို ေျမပံုေရးဆြဲေပးရတာ၊ ေျမရာဇဝင္ ထုတ္ျပန္ေပးရတာအျပင္ ဂရန္ေပးႏိုင္တဲ့ေျမ ဟုတ္-မဟုတ္ကို ႒ာနရွိ ေျမပံု၊ ေျမရာဇဝင္၊ မွတ္တမ္း၊ အေထာက္အထားမ်ားနဲ႔ တိုက္ဆိုင္စိစစ္မွတ္ခ်က္ျပဳရတာက ေျမစာရင္း႒ာနျဖစ္ေလေတာ့ ဂရန္ထုတ္ေပးႏိုင္ဖို႔ ေျမစာရင္းက တာဝန္ယူထားရတဲ့ က႑ကလည္း မေသးပါဘူး။ ဂရန္ေပးသင့္တဲ့ေျမ မဟုတ္ရင္ မဟုတ္ေၾကာင္း ေျမစာရင္း႒ာနအေနနဲ႔ ေထာက္ျပရမယ့္ တာဝန္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေပါင္းစားရင္ အရိုးေတာင္ႏူးတယ္ဆိုတဲ့ ေခတ္ႀကီးမွာ သမားစဥ္ေတြလည္း ပ်က္သြားတယ္ထင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုတဲ့ တစ္ေသြး တစ္သံ တစ္မိန္႔နဲ႔ အာဏာရွင္ဆန္ဆန္ တာဝန္ေပးအပ္မႈကို စိတ္ပါသည္ျဖစ္ေစ မပါသည္ျဖစ္ေစ ေအာင့္အည္း ေဆာင္႐ြက္ေပးခဲ့ရတဲ့ ကာလေတြကလည္း တေမ့တေမာဆိုေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြအႀကိဳက္ လိုက္လုပ္ေပးရာက စာအုပ္ႀကီးေတြ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြကို အေလးမထား အဖတ္အရႈ အေလ့အလာ မရွိေတာ့ဘဲ ႀကံဳသလို ျဖစ္သလို လုပ္ေပးတတ္သြားတဲ့ အက်င့္ဆိုး စြဲသြားၾကတာ ႒ာနတိုင္းလိုလိုျဖစ္ေတာ့ကာ ေထြ/အုပ္နဲ႔ ေျမစာရင္းလည္း မိုးခါးေရေသာက္တဲ့အထဲ ေရာေယာင္ပါသြားတာ မဆန္းပါ။
•အခုေခတ္ ဂရန္တခ်ိဳ႕ ဥပေဒနဲ႔ ညီရဲ႕လား
၄။ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းကို အေလးမထားခဲ့တဲ့ ကာလေတြရဲ႕ အက်ိဳးဆက္အျဖစ္ ယခုအခါမွာေတာ့ ဂရန္အမႈတြဲေတြ ေျမစာရင္း႒ာနကို ေပးပို႔လာတဲ့အခါ ၿမိဳ႕နယ္ေျမစာရင္းဦးစီး႒ာနရံုးေတြဟာ ၿမိဳ႕နဲ႔ေက်း႐ြာေျမမ်ား လက္စြဲဥပေဒမွာ ျပ႒ာန္းထားတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတိုင္း မိမိတို႔ ေဆာင္႐ြက္ေပးရမယ့္ ကိစၥေတြကို ဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္နဲ႔အညီ နည္းလမ္းတက်၊ စနစ္က်နစြာ ေဆာင္႐ြက္ေပးမႈ မရွိေတာ့တာေတြ၊ ျပည့္စံုစြာ စိစစ္ မွတ္ခ်က္မျပဳေတာ့တာေတြကို ေတြ႕ရွိလာရပါတယ္။ ေျမစာရင္း႒ာနအေနနဲ႔ ပဲခူးဆားလို ေနရာတကာ ပါေနရေတာ့ တျခားအလုပ္ေတြ ပိလြန္းတဲ့အခါ ၿမိဳ႕ေျမကိစၥေတြကို လွည့္မၾကည့္ႏိုင္တာလည္း ပါပါတယ္။ စနစ္တက် မစိစစ္ေတာ့ဘဲ အလြယ္တကူ ေဆာင္႐ြက္လိုက္တဲ့အခါ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိသြားၿပီး အစိုးရေျမလြတ္ေျမလပ္ မဟုတ္တဲ့ အျခားေျမမ်ား(ဥပမာ- သစ္ေတာႀကိဳးဝိုင္းေျမ၊ မီးရထားေျမ၊ လမ္းေျမ၊ ဆည္ေျမာင္းေျမ၊ စည္ပင္သာယာပိုင္ေျမ၊ အစိုးရ႒ာန/ပုဂၢလိကသို႔ ခ်ထားၿပီးေျမ) စတာေတြကို အစိုးရက ခ်ထားေပးႏိုင္သည့္ေျမ Land at the disposal by Government လို႔ မွားယြင္းမွတ္ခ်က္ျပဳျခင္း၊ ယင္းေျမမ်ားကို ဂရန္ခ်ထားေပးရန္ ေထာက္ခံျခင္း စတဲ့ လြဲမွားတဲ့ မွတ္ခ်က္ျပဳ ျပန္ၾကားမႈေတြ ျဖစ္လာရၿပီး အျခား မသက္ဆိုင္သူေတြအတြက္ ခ်ထားမေပးသင့္တဲ့ အစိုးရ႒ာနပိုင္ေျမမ်ား၊ အစိုးရ သီးသန္႔ထားတဲ့ ေျမမ်ားေပၚမွာ ပုဂၢလိကမ်ားကို ဂရန္ထုတ္ေပးရန္အထိ ေထာက္ခံေပးခဲ့ျခင္းမ်ား ရွိသြားၾကပါတယ္။ ေျမစာရင္း႒ာနရဲ႕ ေျမရာဇဝင္ကို လြဲမွားစြာ မွတ္ခ်က္ျပဳ ေထာက္ခံေပးခ်က္အေပၚ မူတည္ၿပီး မခ်ထားသင့္တဲ့ ေျမမ်ား/ ဂရန္ခ်ထား မေပးႏိုင္တဲ့ေျမမ်ားကို ေျမငွားဂရန္ ထုတ္ေပးမိခဲ့လို႔ ျပႆနာျဖစ္ပြားရတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြ၊ အရႈပ္အရွင္းျဖစ္ရတာေတြ အမ်ားႀကီး ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ မေန႔တေန႔ကအထိ ႒ာနမွာ ဂရန္ေျမအရႈပ္အရွင္းအတြက္ အေရးယူခဲ့ရသူေတြ ရွိေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ေၾကး/ေျမ႒ာနဝန္ထမ္းေတြကို ေျမရာဇဝင္မွတ္တမ္း မွားယြင္းထုတ္ေပးမႈအတြက္နဲ႔ ေျမပံုအမွား ထုတ္ေပးမႈအတြက္ အေရးယူခံရတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြလည္း နားမဆံ့ေအာင္ ၾကားဖူးၾကမွာပါ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ခ်ည္းပဲေတာ့ မဟုတ္ဖူးေပါ့။ G.A နဲ႔ အျခား႒ာနက ဆရာေတြလည္း ထိတာပါပဲ။ စစ္ကိုင္တိုင္းက ဂရန္မွားေပးမိတဲ့ ခရိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးတို႔၊ ေမာ္လၿမိဳင္ရဲတပ္ဖြဲ႕ေျမ အငွားခ်တဲ့ကိစၥအတြက္ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းအဆင့္ တာဝန္ရွိသူတို႔ စသည္ျဖင့္ ေျမကိုင္သြားတာေတြ အမ်ားႀကီးပါ။ ေျမဆိုတာ ဒီဘက္ေခတ္မွာ တန္ဖိုးျမင့္ ပစၥည္းတစ္ရပ္ ျဖစ္လာေနေတာ့ အကိုင္အတြယ္မွားခဲ့ရင္ တစ္ခ်ိန္မွာ အရိုးတြန္တတ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔ ႒ာနက လူငယ္ေသြးသစ္ေတြအတြက္ေရာ ျပင္ပက ဗဟုသုတအျဖစ္ သိမွတ္ခ်င္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားအတြက္ပါ ဂရန္ခ်ထားမႈနဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ သိသင့္တဲ့ အခ်က္ေလးေတြ၊ သမားစဥ္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေလးေတြကို တင္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
•မည္သည့္ေျမမ်ားကို ဂရန္ခ်ထားႏိုင္သလဲ
၅။ ဂရန္အေၾကာင္း ေျပာၾကတဲ့အခါ ၿမိဳ႕ေျမဆိုတာ ဘာလဲ၊ အစိုးရမွ စီမံခ်ထားႏိုင္ေသာေျမဆိုတာ ဘာလဲ ဆိုတာကို အစျပဳ ေျပာရပါတယ္။ ၿမိဳ႕ေျမ အဝန္းအဝိုင္းအတြင္း က်ေရာက္ၿပီး အစိုးရမွ ခ်ထားႏိုင္ေသာေျမ ျဖစ္မွသာလွ်င္ ဂရန္ေပးလို႔ ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ၿမိဳ႕ေျမနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ တည္ဆဲဥပေဒ၊ ၫႊန္ၾကားခ်က္၊ လုပ္ထံံုးလုပ္နည္း၊ လမ္းၫႊန္ခ်က္အခ်ိဳ႕နဲ႔ ေဝါဟာရရွင္းလင္းခ်က္ေတြကို ေအာက္ပါအတိုင္း အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ေဖာ္ျပလိုပါတယ္။
(က) အစိုးရစီမံခ်ထားပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ ( LAND AT THE DISPOSAL OF GOVERNMENT )
အစိုးရမွ စီမံခ်ထားပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ( Land at the disposal of Government )ဆိုတာကေတာ့ ၿမိဳ႕ေျမမွာ အသံုးမ်ားတဲ့ ေဝါဟာရတစ္ခုပါ။ Disposal Land လို႔ ေခၚၾကပါတယ္။ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာမ်ား အက္ဥပေဒ ပုဒ္မ(၂)၊ ပုဒ္မ(၃)၊ ပုဒ္မ(၄)တို႔မွာ ေဖာ္ျပထားခ်က္အရ ၿမိဳ႕ေျမ ႐ြာေျမအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဧရိယာအတြင္း က်ေရာက္ၿပီး မည္သူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကိုမွ် ေပးအပ္ထားျခင္း မရွိေသးတဲ့ ေျမမ်ား၊ လက္ရွိ ဦးပိုင္ေပါက္ ပိုင္ဆိုင္ထားျခင္း မရွိတဲ့ ေျမမ်ား၊ မည္သူမွ် လက္ဝယ္ထားရွိပိုင္ခြင့္ မရရွိေသးတဲ့ ေျမမ်ားကို ေခၚတာျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိတယ္ဆိုတဲ့ ေျမထဲမွာ လူေနထိုင္ရန္အတြက္ လည္းေကာင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးအတြက္ လည္းေကာင္း အသံုးျပဳခြင့္ရရွိထားတဲ့၊ သံုးေနတဲ့ ေျမေတြ မပါရပါဘူး။ ထို႔အတူ ရံုး၊ စက္ရံုအလုပ္ရံု၊ တပ္ရင္းတပ္ဖြဲ႕၊ မီးရထား၊ သစ္ေတာ၊ ဆည္ေျမာင္း၊ လမ္း၊ တံတား စတဲ့ အစိုးရ႒ာနမ်ားမွ အသံုးျပဳရန္ သတ္မွတ္ထားၿပီးတဲ့ ေျမမ်ားလည္း မပါဝင္ပါဘူး။ ထို႔အတူ သာသနာ၊ သုႆန္၊ အင္းအိုင္ စတဲ့ သီးျခား သတ္မွတ္ ခ်ထားေပးၿပီးေသာ ေျမမ်ားလည္း မပါဝင္ပါဘူး။ ယခင္က Disposal Land ျဖစ္ခဲ့လို႔ ေျမငွားဂရန္ ထုတ္ေပးထားတဲ့ ေျမသည္ပင္ ႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္ ေျမျဖစ္ေသာ္လည္း အဆိုပါ ထုတ္ေပးထားတဲ့ ေျမငွားဂရန္ သက္တမ္းကုန္ဆံုးျခင္း မရွိေသးသမွ် အစိုးရမွ ခ်ထားေပးႏိုင္ေသာေျမအျဖစ္ ခ်ထားေပးလို႔ မရႏိုင္ေသးပါဘူး။ ဂရန္သက္တမ္းအရ သံုးစြဲခြင့္ က်န္ရွိေနေသးတဲ့ေျမကို ( Land at the disposal of Government )အစိုးရမွခ်ထားႏိုင္ေသာေျမလို႔ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကို ခ်ေပးၿပီးျဖစ္ေနတဲ့ သက္တမ္းအတြင္း သက္တမ္းမကုန္မခ်င္း ယင္းေျမကြက္ကို အျခားတစ္ေယာက္သို႔ ေျပာင္းလဲခ်ထား၍ မရပါဘူး။ ခ်ထားလိုရင္ေတာ့ မူလအမႈတြဲကို ျပန္လည္ ဖ်က္သိမ္းေပးရပါမယ္။ (မူလခ်ထားေပးမႈကို ျပန္ဖ်က္မွ အစိုးရေျမလြတ္ ျပန္ျဖစ္၊ ဒါမွသာ ေနာက္တစ္ေယာက္ကို ခ်ထားႏိုင္ပါတယ္)။ သက္တမ္းမကုန္ေသးတဲ့ေျမကို ခ်ထားမိရင္ Law of Contract ပဋိဉာဥ္ဥပေဒကို ေဖာက္ဖ်က္ရာ က်ပါတယ္။
ေျမတစ္ကြက္ကို ဂရန္ခ်ထားေပးႏိုင္ရန္မွာ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ ျဖစ္မွသာလွ်င္ ခ်ထားေပးႏိုင္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ ဟုတ္-မဟုတ္အတြက္ ေျမယာမွတ္တမ္း ထိန္းသိမ္းကိုင္တြယ္တဲ့ ေျမစာရင္း႒ာနရဲ႕ မွတ္ခ်က္ဟာ အလြန္အေရးပါတယ္ဆိုတာ သတိျပဳရပါမယ္။ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ မဟုတ္ရင္ မဟုတ္ေၾကာင္းကို ေျမစာရင္းရဲ႕ ျပန္ၾကားခ်က္မွာ တိတိက်က်ေဖာ္ျပရန္ လိုပါတယ္။ (ၿမိဳ႕ေျမမွဴးကိုယ္တိုင္က Disposal Land ဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာ မသိရင္ေတာ့ မွတ္ခ်က္အမွားအယြင္းေတြကို ေကာ္လိပ္ေတာ္အႀကိဳက္ လိုက္လို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ မိမိကိုယ္တိုင္ အဂတိတရား မကင္းလို႔ျဖစ္ျဖစ္ မွတ္ခ်က္ျပဳမိႏိုင္ပါတယ္)။ အစိုးရ႒ာနပိုင္ေျမ၊ အျခား ပုဂၢလိကမွ တရားဝင္ဂရန္ ရရွိ၍ လက္ရွိထားေသာေျမ၊ သာသနာေျမ၊ လမ္းေျမ၊ မီးရထားေျမ၊ သစ္ေတာေျမ၊ ၿမိဳ႕ေျမမဟုတ္တဲ့ လ/န(၃၉) မရရွိေသးတဲ့ လယ္ယာေျမ၊ စသည္တို႔ကို အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ ဆိုၿပီး ေျမစာရင္း႒ာန တာဝန္ရွိသူမ်ားအေနနဲ႔ လံုးဝ မွတ္ခ်က္မျပဳဖို႔ သတိခ်ပ္ေစလိုပါတယ္။
•ၿမိဳ႕ေျမေနထိုင္ပိုင္ဆိုင္ခြင့္( Right of Land )
ၿမိဳ႕မ်ားအတြင္းမွာရွိတဲ့ ေျမေတြကို အစိုးရက ခ်ထားသတ္မွတ္ေပးတဲ့ ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္နဲ႔ပတ္သက္လို႔ ၁၈၉၈ ခုႏွစ္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား အက္ဥပေဒ အခန္း ၂၊ ပုဒ္မ ၇ ႏွင့္ ပုဒ္မ ၈ တို႔မွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒီအခ်က္မ်ားႏွင့္ ညီၫြတ္မွသာ ေျမေပၚ ေနထိုင္ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရွိပါတယ္။
ပုဒ္မ ၇။ ေအာက္ပါ ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ားမွအပ အျခား မည္သည့္ ဆိုင္ရာဆိုင္ခြင့္ကိုမွ် ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ားတြင္ မရွိေစရ။
(က) အစိုးရမွ ခ်ထားသည့္ အပိုင္ဂရန္၊ အငွားဂရန္အရ ရွိသည့္ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္၊
(ခ) ကာလစည္းကမ္းသတ္ဥပေဒ (Limitation Act)အရ ပိုင္ဆိုင္ေသာ အခြင့္အေရး၊
(ဂ) ပုဒ္မ ၈၊ ပုဒ္မ ၉၊ ပုဒ္မ ၁၀ တို႔တြင္ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားေသာ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္၊
(ဃ) အထက္ ပုဒ္မ ၇၊ ပုဒ္မခြဲ (က)၊ (ခ)၊ (ဂ)တို႔ပါ အခြင့္အေရးကို မူလပိုင္ဆိုင္သူထံမွ တရားဥပေဒႏွင့္အညီ လႊဲေျပာင္းရယူ ခံစားခြင့္၊
ပုဒ္မ ၈။ စာရင္းဝင္ၿမိဳ႕မ်ား(Scheduled Town)ႏွင့္ အစိုးရမွ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ ကင္းလြတ္ခြင့္ ေပးထားေသာ ေျမမ်ားမွအပ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားႏွင့္ ညီၫြတ္သူ မည္သူမဆို (Landholder's right)ေျမရွင္ဆိုင္ရာအခြင့္အေရးကို ရရွိေစရမည္။
(က) ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား ျပ႒ာန္းအတည္မျပဳမီ လြန္ခဲ့ေသာ ၁၂ ႏွစ္မွ ၁၈၉၉ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႔အထိ ေျမကို တဆက္တည္း ပိုင္ဆိုင္ လက္ရွိထားလာသူ၊
(ခ) သို႔မဟုတ္ ၁၈၉၉ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႔ မတိုင္မီ အခ်ိဳ႕ေသာကာလႏွင့္ ယင္းေန႔ ေနာက္ပိုင္း လက္ရွိျဖစ္ေနေသာ ကာလ ၂ ရပ္ေပါင္း ၁၂ ႏွစ္ကာလ ျပည့္ေအာင္ ေျမကို လက္ရွိထား ပိုင္ဆိုင္လာေသာသူ၊
(ဂ) သို႔မဟုတ္ ၁၈၉၉ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႔မွစ၍ ေနာက္ပိုင္း ၁၂ ႏွစ္ကာလတိုင္ တဆက္တည္း ေျမကို ပိုင္ဆိုင္လက္ရွိထားလာၿပီး ယင္းကာလမ်ား၌ ၎ေျမႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ အရပ္ရပ္ေျမခြန္ေတာ္မ်ား၊ အစိုးရသို႔ ေပးသြင္းရမည့္ အခြန္အခမ်ား Public demands ကို ထမ္းေဆာင္လာသူ မည္သူမဆို ေျမပိုင္အခြင့္အေရး ရရွိေစရမည္။
ပုဒ္မ ၉။ စစ္ေတြ၊ ပုသိမ္ႏွင့္ ျပည္ၿမိဳ႕မ်ားအတြက္--
(က) စစ္ေတြေျမမ်ားအတြက္ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ ၁ ရက္မွ အစျပဳ၍ ယခုအက္ဥပေဒ အတည္ျဖစ္သည့္ ၁၈၉၉ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႔အထိ အဆက္မျပတ္ လက္ရွိ ျဖစ္ေနပါက၊
(ခ) ပုသိမ္ၿမိဳ႕တြင္ ၁၈၇၆ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက္မွ အစျပဳ၍ ယခုအက္ဥပေဒ အတည္ျဖစ္သည့္ ၁၈၉၉ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႔အထိ အဆက္မျပတ္ လက္ရွိ ျဖစ္ေနပါက၊
(ဂ) ျပည္ၿမိဳ႕တြင္ ၁၈၇၀ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက္မွ အစျပဳ၍ ယခုအက္ဥပေဒ အတည္ျဖစ္သည့္ ၁၈၉၉ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႔အထိ အဆက္မျပတ္ လက္ရွိ ျဖစ္ေနပါက၊
မည္သူမဆို ေျမပိုင္အခြင့္အေရး ရရွိေစရမည္။
ဆိုၿပီး ၿမိဳ႕ေျမေပၚမွာ ပိုင္ဆိုင္ရမယ့္ အခြင့္အေရးေတြ သတ္မွတ္ေပးခဲ့တာ ေတြ႕ရပါတယ္။
•ၿမိဳ႕ေျမအတြင္း ေျမခ်ထားေပးမႈ အမ်ိဳးအစားမ်ား
၆။ ၿမိဳ႕ေျမလို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေျမေတြကို အစိုးရက ေကာ္လိပ္ေတာ္မွတဆင့္ အမ်ားျပည္သူသို႔ ေျမအသံုးခ်လိုတဲ့ ႒ာန/အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ခ်ထားတဲ့အခါ အသံုးခ်မႈကိုမူတည္ၿပီး အမ်ိဳးအစား ခြဲျခားခ်ထားပါတယ္။ လူေနထိုင္ရန္၊ အေဆာက္အဦး ေဆာက္လုပ္ရန္၊ စက္မႈလုပ္ငန္း၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ရန္၊ သူႆန္ေျမအျဖစ္ အသံုးျပဳရန္၊ သာသနာေျမ အသံုးျပဳရန္၊ အမ်ားျပည္သူအက်ိဳးအတြက္ ပန္းၿခံ၊ အားကစားကြင္း၊ ေဆးရံု၊ ေက်ာင္း၊ ကူးတို႔ဆိပ္၊ ေစ်း၊ တပ္ၿမိဳ႕ေဆာင္႐ြက္ရန္ စသည္ျဖင့္ ခ်ထားေပးႏိုင္ပါတယ္။ အရင္ကေတာ့ ၿမိဳ႕ေျမအတြင္း လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးရန္အတြက္ပါ ခ်ထားေပးခဲ့ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္း စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းအတြက္ လိုက္စင္/ဂရန္ မခ်ေပးေတာ့ပါဘူး။ ေျမကို ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ ခ်ထားသလဲဆိုေတာ့ အငွားပတၱာ၊ ဂရန္၊ လိုင္စင္ စတဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႔ ခ်ထားပါတယ္။
Section 16: Land at the disposal of Government may be disposed of -
(a) By grant or lease, conferring such interests there in and on such condition as the Governor may be by rule prescribe;
(b) By license of the Revenue-officer.
(က) အပိုင္ဂရန္ (Revenue free Grant)
အပိုင္ဂရန္ရဲ႕ ေခါင္းစည္းကိုက Instrument of Grant for Religious/Public Purposes ဆိုေတာ့ သာသနာေရးကိစၥေတြ၊ အမ်ားျပည္သူအက်ိဳးငွာ ေဆာင္႐ြက္မယ့္ကိစၥေတြအတြက္ ခ်ထားေပးရမယ့္ ဂရန္အမ်ိဳးအစားဆိုတာ ရွင္းျပဖို႔ မလိုေတာ့ပါဘူး။ ေလွ်ာက္ထားခ်ေပးတဲ့ ကိစၥရပ္အတြက္ အသံုးျပဳေနသမွ် ကာလပတ္လံုး ေျမခြန္စည္းၾကပ္ျခင္းမွ ကင္းလြတ္ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ဂရန္ ့ျဖစ္ပါတယ္။ သက္တမ္း မရွိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ခ်ထားေပးတဲ့ ေျမတစ္ကြက္လံုး ျဖစ္ေစ၊ ေျမကြက္ရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း ျဖစ္ေစ၊ ခ်ထားေပးတဲ့ လုပ္ငန္းရပ္ကို အသံုးမျပဳဘဲ အျခားကိစၥရပ္ ေျပာင္းလဲ အသံုးခ်ထားခဲ့ရင္ေတာ့ တစ္ကြက္လံုးကို ေျမခြန္ထိုက္သင့္ေစရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ မူရင္း ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ကိစၥရပ္အတိုင္း မသံုးဘဲ အျခားကိစၥကို ေျပာင္းလဲ အသံုးျပဳရင္ျဖစ္ျဖစ္၊ အသံုးျပဳခြင့္ေပးထားတဲ့ ေျမေပၚက အေဆာက္အဦ ေက်ာင္း ကန္ ဇရပ္ေတြက အသံုးမျပဳႏိုင္ေတာ့ေလာက္ေအာင္ကို ပ်က္စီးယိုယြင္းေနၿပီး ျပင္ဆင္မႈမရွိ၊ လူသူကင္းမဲ့ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈ မရွိတဲ့ အေျခအေနတိုင္ ေရာက္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ ေျမေပၚက အေဆာက္အဦေတြေရာ၊ ေျမကိုပါ အစိုးရက ျပန္သိမ္းႏိုင္ပါတယ္။
ဂရန္ခ်ထားတဲ့ ပံုစံက Land Revenue II / Grant ပံုစံ ျဖစ္ပါတယ္။
(ခ) ႏွစ္ရွည္အငွားဂရန္ (Long Term Lease)
ေလွ်ာက္ထားေသာ ေျမကြက္ေပၚမွာ တာရွည္ခိုင္ခံ့တဲ့ တိုက္တာ၊ အိမ္၊ အေဆာက္အဦမ်ား အခိုင္အမာ ေဆာက္လုပ္ထားခဲ့မယ္ဆိုရင္ ႏွစ္ရွည္ဂရန္ ခ်ထားေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဂရန္ပံုစံက သက္တမ္းကုန္ရင္ အသစ္လဲလွယ္ေပးခြင့္ရွိတဲ့ ဂရန္နဲ႔ အသစ္လဲလွယ္ေပးခြင့္ မရွိတဲ့ ဂရန္အတြက္ ပံုစံ ခြဲျခားေပးရပါတယ္။ ဂရန္သက္တမ္းက သာမန္အားျဖင့္ေတာ့ တစ္ႀကိမ္ခြင့္ျပဳရင္ ႏွစ္(၃၀)အထိ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္(၃၀) ဂရန္ကို အႏွစ္(၃၀)သက္တမ္း ကုန္ဆံုးတိုင္း အသစ္လဲလွယ္ပိုင္ခြင့္ရွိေသာ (With the power of Renewal up to Ninety Years)ဂရန္နဲ႔၊ အႏွစ္(၃၀)ျပည့္တာနဲ႔ သက္တမ္းထပ္မံ၍ လဲလွယ္ခြင့္မရွိဘဲ သက္တမ္းကုန္ဆံုးေသာ (Without the power of Renewal)အသစ္လဲလွယ္ပိုင္ခြင့္မရွိေသာ ဂရန္ ဆိုၿပီး (၂)မ်ိဳး ခြဲျခားပါတယ္။
အႏွစ္(၃၀)သက္တမ္းကုန္ဆံုးတိုင္း (With the power of Renewal up to Ninety Years)အသစ္လဲလွယ္ပိုင္ခြင့္ရွိေသာ ဂရန္ ျဖစ္ရင္ေတာ့ အႏွစ္(၉၀)တိုင္ေအာင္ သံုးႀကိမ္သံုးခါအထိ လဲလွယ္ပိုင္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ ယင္းဂရန္မ်ိဳးဟာ ႏွစ္(၉၀)အထိ ေပးတယ္ဆိုေပမယ့္လည္း ေတာက္ေလွ်ာက္ေပးျခင္း မဟုတ္ဘဲ ႏွစ္(၃၀)စီ လီ၍ ေပးျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္(၃၀)သက္တမ္း ကုန္ဆံုးပါက အသစ္ထပ္မံ ေလွ်ာက္ထားရန္မလိုဘဲ တစ္ႀကိမ္လွ်င္ ေနာက္ထပ္ ႏွစ္(၃၀)စီ သက္တမ္းတိုးခြင့္ကိုသာ ေလွ်ာက္ရပါတယ္။
သက္တမ္းလာတိုးတာကို ျငင္းပယ္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ ဂရန္ခ်ထားေပးတဲ့ ပံုစံက Land Revenue II / Lease I & I (a), Form of Lease of Town Land with the Power of Renewal up to Ninety Years ျဖစ္ပါတယ္။
အႏွစ္(၃၀)သက္တမ္း ကုန္ဆံုးတာနဲ႔ သက္တမ္း ထပ္မံ လဲလွယ္ခြင့္မရွိဘဲ ကုန္ဆံုးသြားတဲ့ (Without the Power of Renewal)အသစ္လဲလွယ္ပိုင္ခြင့္ မရွိေသာ ဂရန္ ျဖစ္ရင္ေတာ့ သက္တမ္းကုန္ဆံုးတဲ့ ႏွစ္(၃၀)ျပည့္တိုင္း ဂရန္အသစ္ ျပန္ေလွ်ာက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂရန္သက္တမ္းအသစ္ ေလွ်ာက္ထားမႈကို ေျမအငွားခ်ပိုင္ခြင့္ရွိသူက ျငင္းခ်င္လည္း ျငင္းႏိုင္၊ အသစ္ထပ္ေပးခ်င္မွလည္း ေပးႏိုင္တဲ့ ဂရန္ ျဖစ္ပါတယ္။ (ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား နည္းဥပေဒ- ၇ အရ)
(ဂ) ႏွစ္တိုအငွားဂရန္ (Lease of Short Term)
ေျမေပၚမွာ အေတာ္အသင့္ ေတာင့္တက္းခိုင္မာမႈရွိၿပီး သင့္ေလ်ာ္တဲ့ သက္တမ္းပမာဏ ေနထိုင္ အသံုးျပဳႏိုင္မယ့္ အေဆာပ္အဦ ေဆာက္လုပ္ထားျခင္း (သို႔မဟုတ္) ယင္းေျမကြက္ဟာ ယခင္က လိုင္စင္ (သို႔မဟုတ္) က်ဴးေက်ာ္အဆင့္သာ သတ္မွတ္ထားခဲ့ရာက ယခုမွ ဂရန္စတင္ေပးရန္ ႀကံ႐ြယ္ျခင္းျဖစ္ပါက ႏွစ္တိုဂရန္ပဲ ခ်ထားေပးရန္ ျဖစ္ပါတယ္။ ခြင့္ျပဳကာလ (၁၀)ႏွစ္မွ (၁၅)ႏွစ္အတြက္ ကာလတို ခ်ထားႏိုင္ပါတယ္။ ယင္းအငွားဂရန္မွာလည္း ဂရန္သက္တမ္း ကုန္ဆံုးတိုင္း အသစ္ျပန္ေလွ်ာက္ရမည့္ ဂရန္ (Without power of Renewal)ဂရန္ အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ သက္တမ္းကုန္ရင္ အသစ္ထပ္ေပးမယ္လို႔ အာမ မခံပါဘူး။ အသံုးျပဳရတဲ့ ပံုစံမွာ Land Revenue II / L.B Lease I & I (a); Form of Lease for Short Term without Power of Renewal under the Lower Burma Town and Village Lands Act ျဖစ္ပါတယ္။
(ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား နည္းဥပေဒ- ၈ ႏွင့္ ၂၉ အရ)
(ဃ) လိုင္စင္ ( License )
ၿမိဳ႕ေျမ တိုးခ်ဲ႕အကြက္အသစ္မ်ားအတြက္ လည္းေကာင္း၊ ၿမိဳ႕႐ြာမ်ား စစ္ေဘး၊ မီးေဘး၊ ေလေဘး ဒဏ္သင့္လို႔ ပ်က္စီးရာက ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးကာလမွာ လည္းေကာင္း၊ တည္ၿငိမ္တဲ့ ေနထိုင္မႈ မရွိေသးတဲ့အေပၚ မူတည္ၿပီး သက္တမ္းတို ေနခြင့္ျပဳထားတဲ့ ၿမိဳ႕ေျမေနထိုင္ခြင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ျပရပ္ကြက္ တည္ၿငိမ္မႈမရွိေသးတဲ့ ေနရာေတြမွာ ယာယီအားျဖင့္ ေျမေခတၱအသံုးျပဳႏိုင္ရန္အတြက္ လိုင္စင္ခ်ထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ သက္တမ္းအားျဖင့္ (၃)ႏွစ္ထက္ပိုၿပီး ခြင့္မျပဳႏိုင္ပါဘူး။ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမႏွင့္အခြန္နည္းဥပေဒ ၅၁(က)(၁) (၂)ႏွင့္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား လက္စြဲဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ (၇)၊ နည္းဥပေဒ (၈)တို႔မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ႏွစ္ရွည္/ႏွစ္တို ဂရန္ခ်ထားေပးသင့္တဲ့ ေျမမ်ားမွ အပျဖစ္ေသာ စနစ္တက် ၿမိဳ႕ကြက္မရိုက္ရေသးတဲ့ ေနရာေတြမွာ ႏွစ္ရွည္ (သို႔မဟုတ္) ႏွစ္တိုဂရန္မ်ား ထုတ္မေပးရဘဲ {ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား လက္စြဲဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ အပိုဒ္ (၃၀)ႏွင့္ (၃၄)အရ} ယာယီပါမစ္နဲ႔ လိုင္စင္ကိုသာ ထုတ္ေပးရေလ့ ရွိပါတယ္။ လိုင္စင္ခ်ထားေပးတဲ့ အခြန္ပံုစံကေတာ့ Land Revenue II / L.B License 2 ျဖစ္ပါတယ္။
လိုင္စင္မွာ ထူးျခားတာက ဂရန္ခ်ထားေပးသေလာက္ စိစစ္မႈ မရွိတာ၊ တင္းက်ပ္တဲ့စည္းကမ္း မထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပုဒ္မ ၁၆ (က)မွာ ဂရန္ေတြ၊ အငွားဂရန္ေတြကို အစိုးရ(Governor) ဒါမွမဟုတ္ အစိုးရကိုယ္စား ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိ(အေရးပိုင္)က ခ်ထားရန္နဲ႔ လိုင္စင္ကိုေတာ့ ပုဒ္မ ၁၆ (ခ)မွာ Notification B အရ တာဝန္ေပးထားတဲ့ အခြန္အရာရွိက ေပးရန္ လို႔ ခြဲထားျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာကြာသလဲ မေမးပါနဲ႔။ ကြာပါ့ ဗ်ား။ ပုဒ္မ ၁၆ (ခ)အရ လိုင္စင္ေပးႏိုင္တဲ့ အခြန္အရာရွိဆိုတာ နယ္ပိုင္၊ ၿမိဳ႕ပိုင္ကေန သူႀကီးအထိေတာင္ အခြင့္အာဏာ အပ္ထားလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို အလြယ္ခ်ေပးႏိုင္ေအာင္ စီစဥ္ေပးသလို အခ်ိန္တိုအတြင္း အလြယ္တကူ ျပန္သိမ္းႏိုင္ေအာင္ လုပ္ထားတဲ့ ေျမေပါ့ဗ်ာ။ လိုင္စင္ေပးထားဆဲမွာကို (၃)လ အတြင္း ေျမမွ ထြက္ခြာရန္ ႏို႔တစ္စာ ခ်ၿပီး အခ်ိန္မေ႐ြး ႏွင္ထုတ္ႏိုင္ပါတယ္။
(င) ပါမစ္ ( Permit )
အစိုးရမီ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင္ရွိေသာ Disposal Land ကို အသံုးျပဳႏိုင္မည့္ အခြင့္အေရး Right in land မွာ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား အက္ဥပေဒ ပုဒ္မ-၄ (၇)၊ ပုဒ္မ-၇ (က)နဲ႔ ပုဒ္မ ၁၆ (က)၊ (ခ)တို႔အရ Grant, Lease, License (၃)မ်ိဳးျဖင့္သာ သံုးစြဲခြင့္ရရွိႏိုင္ပါသည္။ ဒါေပမယ့္ ၿမိဳ႕သစ္ေတြ အကြက္ရိုက္တဲ့အခါ ခ်ထားေပးေလ့ရွိတဲ့ ပါမစ္ေျမဆိုတာ ရွိျပန္ေသးတယ္။ ပါမစ္ေျမကို သိနားလည္ဖို႔ ခုေခတ္မွာ အေရးပါလာပါတယ္။ န.ဝ.တ တက္လာၿပီး ၿမိဳ႕နယ္တိုင္းလိုလိုမွာ ၿမိဳ႕သစ္ ႐ြာသစ္ေတြ တည္ေထာင္ၾကတဲ့အခါ အကြက္ရိုက္ၿပီး ေျမပါမစ္ ထုတ္ေပးၾကတဲ့အတြက္ ၿမိဳ႕သစ္ေျမခ်ပါမစ္ Permit ေတြ တစ္ျပည္လံုး ပလူပ်ံလာပါတယ္။ ပါမစ္ဆိုတာဟာ ေျမေနရာ ခ်ထားသည့္အမိန္႔သာ ျဖစ္ၿပီး ေျမအသံုးျပဳခြင့္ အမိန္႔၊ ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္ အမိန္႔ မဟုတ္ပါဘူး။ ၿမိဳ႕ေျမအတြင္း ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္၊ ေနထိုင္ခြင့္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ၁၈၉၈ ခုႏွစ္၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာမ်ား အက္ဥပေဒ အခန္း-၂၊ ပုဒ္မ ၇၊ ပုဒ္မ ၈၊ ပုဒ္မ ၁၆ တို႔အရ သတ္မွတ္ထားရာမွာ ပါမစ္ကို ေဖာ္ျပထားတာ မေတြ႕ပါဘူး။ အစိုးရေျမကို အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႔က သတ္မွတ္ကာလ တစ္ခုအတြက္ ေျမငွားရမ္းသံုးစြဲခြင့္ရရွိဖို႔ ဂရန္စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆို ငွားရမ္းရပါတယ္။ အစိုးရကိုယ္စား ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား အက္ဥပေဒပါ အမိန္႔ေၾကာ္ျငာစာမ်ားအရ ခန္႔အပ္တာဝန္ေပးထားတဲ့ အခြန္ေတာ္အရာရွိနဲ႔ ေျမအသံုးျပဳမယ့္ ကာယကံရွင္အၾကား လက္မွတ္ေရးထိုး ခ်ဳပ္ဆိုထားတဲ့ ေျမငွားရမ္းသံုးစြဲခြင့္ ဂရန္စာခ်ဳပ္၊ အငွားစာခ်ဳပ္ လိုအပ္ပါတယ္။
ပါမစ္ဟာ ဂရန္အဆင့္ မဟုတ္ပါဘူး။ ပါမစ္ရသူဟာ ေနႏိုင္တယ္လို႔ ခ်ထားခံရသူသာျဖစ္ၿပီး အစိုးရေျမကို တရားဝင္သံုးစြဲခြင့္ မရရွိေသးဟု ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
လိုင္စင္ကမွ ေျမကို ေခတၱအသံုးျပဳခြင့္ (၃)ႏွစ္လို႔ ပါရွိေသးတာမို႔ ပါမစ္ဟာ လိုင္စင္ေလာက္ေတာင္ အာနိသင္ မရွိပါဘူး။ သတ္မွတ္ကာလအတြင္း ခ်ထားေျမကြက္ကို အေဆာက္အဦ မေဆာက္ရင္ ေျမခ်ထားမႈကို ျပန္ဖ်က္သိမ္းမည္လို႔ေတာင္ ပါမစ္မွာ Notice ေပးထားတတ္ပါေသးတယ္။ ေျမခ်ထားခံရသူ/ပါမစ္ရသူက မိမိအမည္နဲ႔ ေျမကို တရားဝင္သံုးစြဲခြင့္ ရလိုရင္ျဖင့္ အငွားဂရန္၊ ဂရန္၊ ဒါမွမဟုတ္ လိုင္စင္ တစ္ခုခု ထပ္ၿပီးေတာ့ကို ေလွ်ာက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပါမစ္နဲ႔ ခ်ထားေျမမ်ားကို အေမြဆက္ခံခြင့္၊ လႊဲေျပာင္းပိုင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။
၁၉၇၅ ခုႏွစ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ တရားစီရင္ထံုး စာမ်က္ႏွာ ၈၇ မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ေတာင္ဥကၠလာပၿမိဳ႕နယ္က အိုးအိမ္မွခ်ထားတဲ့ အစိုးရေျမကို ေဒၚၿမိဳင္ဆိုသူက ပါမစ္ရခဲ့ၿပီး ေဒၚၿမိဳင္ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ေဒၚၿမိဳင္ရဲ႕ အေမြစား အေမြခံေတြက အေမြဆက္ခံခြင့္ ေတာင္းခံတဲ့အခါ အဲဒီေျမကြက္ဟာ ေနခြင့္လက္မွတ္ Permit ျဖင့္ ရရွိထားတဲ့ေျမသာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အေမြဆက္ခံခြင့္ မရွိလို႔ စီရင္ဆံုးျဖတ္ခဲ့တာ ေလ့လာေတြ႕ရွိရပါတယ္။
ပါမစ္ရရွိသူကို ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ေပးထားတယ္လို႔ တရားစီရင္ထံုးမ်ားမွာ ဆံုးျဖတ္ထားျခင္း မရွိပါဘူး။ ပါမစ္ေျမကို ေရာင္းဝယ္ လႊဲေျပာင္းရင္ တရားဝင္ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတာင္ လုပ္ခြင့္ မေပးရပါဘူး။ Entry procedure of I.A Register Instructions ေတြမွာလည္း ပါမစ္ရသူအမည္ကို ၁-က မွာ တရားဝင္မွတ္သား ေျပာင္းလဲေရးသြင္းျခင္း မျပဳရေသးဘဲ ယင္းပါမစ္ေျမကြက္ကို အစိုးရေျမ အျဖစ္သာ မွတ္သားထားရမွာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ယင္းေျမကြက္အတြက္ I.A မွာ အစိုးရေျမလို႔ ေရးသြင့္ရၿပီး ေအာက္မွာ ကြင္းစကြင္းပိတ္နဲ႔ ပါမစ္ရသူအမည္ကို ခဲနဲ႔မွတ္သားထားရၿပီး အဲဒီပုဂၢိဳလ္ကို (Recognized squatter)လို႔ သတ္မွတ္ၿပီး ဂရန္မက်ေသးမီအတြင္း က်ဴးေက်ာ္ခြန္ စည္းၾကပ္ရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ဆရာသမားမ်ားက သြန္သင္ၫႊန္ျပခဲ့ဖူးပါတယ္။
•G.A ၏ ဂရန္အမႈတြဲကို ေျမစာရင္း႒ာနက ေဆာင္႐ြက္ေပးမႈ
၇။ အခု ကြၽန္ေတာ္တင္ျပေနတာက ဂရန္ဘယ္လိုေပးသလဲဆိုတဲ့ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းအေသးစိတ္ကို တင္ျပေနတာ မဟုတ္ဘဲ ဂရန္ရဲ႕ သေဘာတရားနဲ႔ ဂရန္ေပးတဲ့ လုပ္ငန္းႀကီးမွာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေၾကး/ေျမက ဘယ္လို ပါဝင္ပတ္သက္ လုပ္ေဆာင္ေပးရသလဲဆိုတဲ့ အပိုင္းေလးကိုသာ တင္ျပမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕နယ္ေျမစာရင္းရံုးမ်ားအေနနဲ႔ ၿမိဳ႕/ေျမဂရန္ အမႈတြဲတိုင္းမွန္သမွ် စေလွ်ာက္ၿပီဆိုကတည္းက ေလွ်ာက္ထားတဲ့ ေျမကြက္အတြက္ ေျမစာရင္းပံုစံ ၁၀၅၊ ေျမပံုေရးကူးဆြဲေပးရျခင္းႏွင့္ ပထမဆံုး ပါဝင္ပတ္သက္လာရပါတယ္။
ဂရန္ေလွ်ာက္သူဟာ ဘယ္ေျမကြက္ကို အတိုင္းအတာ၊ ပံုသ႑ာန္ ဘယ္လိုအတြက္ လူေနထိုင္ဖို႔၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းလုပ္ဖို႔၊ သာသနာေျမသံုးဖို႔၊ စတဲ့ ေလွ်ာက္ထားရတဲ့ အေၾကာင္းအရာနဲ႔ ပံုစံ ၁၀၅ နဲ႔ Site Plan၊ အေဆာက္အဦပံုစံေတြ ပူးတြဲေလွ်ာက္လႊာတင္မွ G.A က ဂရန္အမႈတြဲ စဖြင့္ပါတယ္။ အမႈတြဲ စဖြင့္ၿပီးတာနဲ႔ အမႈတြဲမွာ ပါရမယ့္အခ်က္ေတြ ျပည့္စံုတယ္ဆိုရင္ ေျမကို စတင္ စိစစ္ပါေတာ့တယ္။ ဘယ္သူက စိစစ္ေပးရသလဲဆိုေတာ့ ေျမစာရင္းကေပါ့။ ဒီေတာ့ အမႈတြဲကို ေျမစာရင္းကို ပို႔ပါတယ္။ ေျမစာရင္း႒ာနကို G.A က အမႈတြဲ ပို႔လာတဲ့အခါ ဘယ္အခ်ိန္ေတြမွာ ပို႔မွာလဲ၊ ဘာေတြလုပ္ေပးဖို႔ ပို႔တာလဲ ဆိုတာ ဆက္တင္ျပေပးပါမယ္။
•ေျမရာဇဝင္ စိစစ္ျခင္း
ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား လက္စြဲဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ(၁၄)အရ ဂရန္ေလွ်ာက္ထားတဲ့ ေျမကို ေလွ်ာက္လႊာလက္ခံသူ အခြန္ေတာ္အရာရွိက အမႈတြဲဖြင့္၊ မွတ္ပံုတင္ၿပီးရင္ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ ေျမဟုတ္-မဟုတ္နဲ႔ အျခားေမးျမန္း စံုစမ္းသင့္တဲ့ အခ်က္မ်ားအတြက္ စိစစ္မွတ္ခ်က္ျပဳ ျပန္ၾကားေပးပါရန္ မွတ္ခ်က္ႏွင့္တကြ ၿမိဳ႕နယ္ေျမစာရင္းဦးစီး႒ာနသို႔ ေပးပို႔လာတဲ့အခါမွာ ေလွ်ာက္ထားတဲ့ေျမရဲ႕ ေျမရာဇဝင္ကို ေဖာ္ျပေပးရန္ႏွင့္ အစိုးရက ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ ဟုတ္-မဟုတ္ မွတ္ခ်က္ျပဳေပးရန္အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေထြ/အုပ္မွ ေျမစာရင္း႒ာနကို ေပးပို႔လာတဲ့ ဂရန္အမႈတြဲမွာ ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိ သိရွိလိုတဲ့ ေလွ်ာက္ထားေျမနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ အခ်က္ေတြကို ေျမစာရင္း႒ာနမွာရွိတဲ့ မွတ္တမ္း၊ ေျမပံုစာရင္းမ်ားကို အေျခခံၿပီး ျပည့္စံုေအာင္ ေဖာ္ျပ မွတ္ခ်က္ျပဳေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေပးပို႔ေရာက္ရွိလာတဲ့ ဂရန္အမႈတြဲေတြကို လက္ခံရရွိခ်ိန္မွစၿပီး မူလ G.A ရံုးကို ျပန္လည္ေပးပို႔သည္အထိ ေဆာင္႐ြက္တဲ့ လုပ္ငန္းအဆင့္ဆင့္ကို ေျမစာရင္းပံုစံ(၁၂၉)(Transit Register)``ေျမစာရင္းရံုးသို႔ အေရးယူၿပီးျပန္ပို႔ရန္ ေပးပို႔ေသာအမႈတြဲမ်ားႏွင့္ ေလွ်ာက္လႊာမ်ားစာရင္း မွတ္ပံုတင္စာအုပ္´´နဲ႔ မွတ္တမ္းတင္ ထိန္းသိမ္း ေဆာင္႐ြက္ရပါတယ္။
(က) ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိ သိရွိလိုေသာအခ်က္မ်ား
ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိမ်ားအေနျဖင့္ ဂရန္ေလွ်ာက္ထားေသာေျမႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းလို႔ ဘယ္အခ်က္ေတြကို စံုစမ္းစစ္ေဆးရမွာျဖစ္တယ္ဆိုတာ တိုင္းမင္းႀကီးမ်ား၊ ဘ႑ာေတာ္မင္းႀကီးမ်ားရဲ႕ ျပ႒ာန္းၫႊန္ၾကား သတ္မွတ္ထားခ်က္ေတြ ရွိၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ၫႊန္ၾကားထားခ်က္ေတြအရ ဂရန္အမႈတြဲေတြမွာ အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီး႒ာနရဲ႕ ဂရန္စစ္ေဆးသူ အရာရွိျဖစ္တဲ့(ေကာ္လိပ္ေတာ္/လက္ေထာက္ေကာ္လိပ္ေတာ္)ေတြအေနနဲ႔ ဂရန္ထုတ္ေပးမယ့္ အရာရွိထံ စိစစ္တင္ျပရမယ့္ အခ်က္မ်ားကို ဦးစြာေဖာ္ျပလိုပါတယ္။ အဲဒီအခ်က္ေတြဟာ အမႈတြဲစစ္ေဆးသူ လက္ေထာက္ေကာ္လိပ္ေတာ္မ်ားက ဂရန္ထုတ္ေပးမယ့္ ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိ(ခရိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး)ထံ ဂရန္အမႈတြဲကို တင္ျပအစီရင္ခံရာမွာ ပါဝင္ရမယ့္အခ်က္မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာအခ်က္ေတြလည္းဆိုေတာ့--
(၁) ေလွ်ာက္ထားေျမသည္ အစိုးရေျမလြတ္ေျမလပ္ ဟုတ္-မဟုတ္၊
(၂) ေလွ်ာက္ထားေျမသည္ အစိုးရမွ စီမံခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ေျမ ဟုတ္-မဟုတ္၊
(၃) ေလွ်ာက္ထားတဲ့ေျမဟာ ၿမိဳ႕ေျမဧရိယာအတြင္း က်ေရာက္ျခင္း ရွိ-မရွိ၊
(၄) ေလွ်ာက္ထားေျမသည္ ျမစ္၏ ကမ္းဦးမ်က္ႏွာစာတြင္ ရွိ-မရွိ၊
(၅) သုႆန္ႏွင့္အနီးဆံုး ကိုက္(၁၀၀)ကြာေဝးေသာ ေနရာတြင္ ရွိ-မရွိ၊
(၆) အစိုးရမွ အငွားခ်ထားပိုင္ခြင့္၊ စီမံခန္႔ခြဲပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမအမ်ိဳးအစားျဖစ္ေသာ္လည္း အမ်ားျပည္သူႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ကိစၥႀကီးငယ္အတြက္ အသံုးျပဳရန္ သီးသန္႔လ်ာထား သတ္မွတ္ေသာေျမ ဟုတ္-မဟုတ္၊ အစိုးရအေဆာက္အဦေဆာက္လုပ္ရန္ ရည္႐ြယ္လ်ာထားေသာေျမအတြင္း က်ေရာက္-မေရာက္၊
(၇) ေလွ်ာက္ထားေျမႏွင့္ အစိုးရအေဆာက္အဦမ်ား၏ အကြာအေဝးမွာ အနည္းဆံုး ကိုက္(၅၀) ကြာ-မကြာ၊
(၈) ေလွ်ာက္ထားေျမသည္ ပူးတြဲတင္ျပထားေသာ ပံုစံ(၁၀၅)ေျမပံုေပၚရွိ ေျမကြက္ႏွင့္ ကြာျခားမႈ၊ တူညီမႈရွိ-မရွိ၊
(၉) ယင္းေျမကို ခ်ထားလိုက္ပါက အေဆာက္အဦ အမွန္တကယ္ေဆာက္လုပ္မည္/မေဆာက္လုပ္မည္ (သို႔မဟုတ္) ေဆာက္လုပ္ရန္ ရည္႐ြယ္ထားမႈရွိ-မရွိ၊
(၁၀) ေလွ်ာက္ထားမႈအေပၚ ကန္႔ကြက္လႊာမ်ားရွိ-မရွိ၊
(၁၁) ေျမငွားခ တန္ဖိုး မည္မွ်ျဖစ္သင့္သည္ႏွင့္ ယင္းတန္ဖိုးရရွိရန္ မည္သို႔တြက္ခ်က္ရယူခဲ့သည္၊
(၁၂) ယင္းေျမကြက္ကို ေရာင္းပါက တန္ဖိုးမည္မွ်ရႏိုင္သည္ႏွင့္ ယင္းတန္ဖိုးကို မည္သို႔တြက္ခ်က္ရယူသည္၊
(၁၃) ေျမေပၚတြင္ အေဆာက္အဦရွိပါက ယင္းအေဆာက္အဦ၏ တန္ဖိုးႏွင့္ အေဆာက္အဦ၏ သက္တမ္းကာလမွာ မည္မွ်ထိ ခံႏိုင္သည္၊
(၁၄) ယင္းေျမကြက္ႏွင့္ အေဆာက္အဦအတြက္ အသားတင္ငွားရမ္းရရွိမည့္ တန္ဖိုး၊
(၁၅) ေလွ်ာက္ထားေျမႏွင့္ အလားတူ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိေျမတြင္ ေကာက္ခံက်သင့္သည့္ ေျမငွားအခြန္ႏႈန္းမ်ား၊
(၁၆) ဂရန္ခ်ထားပါက ယင္းေျမေပၚ သံုးစြဲမႈအရ ခြင့္ျပဳသင့္ေသာ ကာလႏွင့္ အပိုင္းအျခား၊
(၁၇) ေျမကြက္ေပၚတြင္ အသံုးျပဳထားေသာ အေဆာက္အဦ (သို႔မဟုတ္) ေဆာက္ရန္လ်ာထားေသာ အေဆာက္အဦသည္ ေျမကြက္ဧရိယာ၏ (၅)ပံု (၄)ပံုထက္ ေက်ာ္လြန္မႈရွိ-မရွိ၊
(၁၈) ေျမကြက္ေပၚရွိအေဆာက္အဦကို မည္သည့္ပစၥည္းမ်ားျဖင့္ ေဆာက္လုပ္ထားသည္ (သို႔မဟုတ္) ေဆာက္လုပ္ရန္ ရည္႐ြယ္ထားသည္၊
(၁၉) ေလွ်ာက္ထားေသာေျမကြက္ႏွင့္ လမ္းမ်ား၊ ေျမာင္းမ်ား၏ အကြာအေဝး၊
စသည္တို႔ကို ဂရန္ထုတ္ေပးသည့္႒ာနမွ သိရွိရန္လိုအပ္ေၾကာင္းကို အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီး႒ာန၏ ႒ာနတြင္း ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ အဆက္ဆက္ေသာ အေရးပိုင္/တိုင္းမင္းႀကီး/ဘ႑ာေတာ္မင္းႀကီးမ်ားမွ ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ား ထုတ္ျပန္၍လည္းေကာင္း ျပ႒ာန္းသတ္မွတ္ထားခဲ့သည္ကို ေလ့လာေတြ႕ရွိရပါတယ္။
(အထက္ပါအခ်က္မ်ားဟာ ကြၽန္ေတာ္ ဖ်ာပံုခရိုင္ရံုး၊ ပုသိမ္ခရိုင္ရံုး၊ ကသာခရိုင္ရံုးေတြက Main File ေတြျဖစ္တဲ့ နစ-၂(ၿမဲ)၊ အထ-၂(ၿမဲ)၊ အထ-၃(ၿမဲ)၊ က-၂၊ က-၃ ဖိုင္မ်ားကေန ရွာေဖြေလ့လာ မွတ္စုထုတ္ထားတဲ့ အခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။)
(ခ) ေျမစာရင္း႒ာနမွ ျပန္ၾကားရမည့္အခ်က္မ်ား
အထက္ပါအခ်က္မ်ားအနက္ မိမိတို႔ ေျမစာရင္း႒ာနအေနနဲ႔ သက္တိုင္တဲ့အခ်က္ေတြကို မွတ္ခ်က္ျပဳျပန္ၾကားရန္ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ဂရန္ခြင့္ျပဳမိန္ခ်ေပးမည့္သူ သိရွိလိုတဲ့အခ်က္မ်ားအနက္ မိမိတို႔ ေျမစာရင္း႒ာနအေနနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့အခ်က္ေတြကို မိမိတို႔ထံမွာ ရွိတဲ့ ေျမပံုနဲ႔ စာရင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ ေအာက္ပါအတိုင္း မွတ္ခ်က္ျပဳ ျပန္ၾကားေပးရပါမယ္။
(၁) ေလွ်ာက္ထားေသာေျမသည္ အစိုးရေျမလြတ္ ဟုတ္-မဟုတ္၊
(၂) ေလွ်ာက္ထားေသာေျမသည္ အစိုးရမွခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ ဟုတ္-မဟုတ္၊
(၃) ေလွ်ာက္ထားေသာေျမသည္ အျခားေျမေပၚသို႔ က်ဴးေက်ာ္မႈ ရွိ-မရွိ၊
(၄) ေလွ်ာက္ထားေသာေျမကို အျခားမည္သူက ေျမပံုကူးယူ၍ ဂရန္ေလွ်ာက္ထားဖူးျခင္း ရွိ-မရွိ၊ ရွိပါက ဂရန္အမႈတြဲအမွတ္ႏွင့္ ေဖာ္ျပရန္၊
(၅) ေလွ်ာက္ထားေျမကို တစ္ဦးတစ္ေယာက္အား လိုင္စင္/ ဂရန္ထုတ္ေပးခဲ့ျခင္း ရွိ-မရွိ၊ ရွိပါက အမႈတြဲအမွတ္၊ ဂရန္သက္တမ္း ကုန္ဆံုးမည့္ ေန႔ရက္ စသည္တို႔ေဖာ္ျပရန္၊
(၆) ေလွ်ာက္ထားေျမေပၚတြင္ အေဆာက္အဦေဆာက္လုပ္ထားျခင္း၊ အသံုးျပဳထားျခင္း ရွိ-မရွိ၊ ရွိပါက မည္သူအသံုးျပဳထားသည္၊
(၇) ေလွ်ာက္ထားေျမသည္ ၿမိဳ႕ေျမအတြင္း က်ေရာက္-မေရာက္ႏွင့္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား လက္စြဲဥပေဒ အမိန္႔ဆင့္ဆိုခ်က္(၅၄-က)အရ သီးသန္႔ခြဲျခားထားေသာ ေျမဧရိယာအတြင္း ပါဝင္ေနမႈ ရွိ-မရွိ၊
(၈) ေလွ်ာက္ထားေျမႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ အလာတူေျမကြက္မ်ား၏ ေျမယာတန္ဖိုးႏွင့္ ေျမငွားတန္ဖိုးမ်ား၊
(၉) ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ ဂရန္က်ၿပီး ေျမကြက္မ်ား၏ က်သင့္ေျမခြန္၊
(၁၀) ေလွ်ာက္ထားေျမကို ၿမိဳ႕ေျမငွားခြန္စည္းၾကပ္ပါက က်သင့္မည့္အခြန္၊
စသည္တို႔ကို ျပည့္စံုစြာ မွတ္ခ်က္ျပဳ ေဖာ္ျပေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။
•ေျမစာရင္း ျပန္ၾကားခ်က္ရရင္ ဘာဆက္လုပ္မလဲ
ဂရန္ခ်ထားေပးႏိုင္တဲ့ ေျမျဖစ္တဲ့ Disposal Land ျဖစ္ေၾကာင္း ေျမစာရင္းရဲ႕မွတ္ခ်က္ရရွိမွသာ အမႈတြဲကို ဆက္လက္ေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ၿပီး Disposal Land မဟုတ္ခဲ့ရင္ေတာ့ အမႈတြဲ ပိတ္သိမ္ရပါတယ္။ အမႈတြဲ ဆက္လက္ေဆာင္႐ြက္မႈကို ကန္႔ကြက္လႊာေခၚတာနဲ႔ ျပန္စပါတယ္။
•အမႈတြဲကို ဆက္လက္ေဆာင္႐ြက္ျခင္း
၉။ အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့အတိုင္း ေျမရာဇဝင္ႏွင့္ ေျမတန္ဖိုး၊ ေျမငွားခြန္ေတြကို စိစစ္မွတ္ခ်က္ျပဳၿပီး ေျမစာရင္း႒ာနမွ အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီး႒ာနသို႔ အမႈတြဲကို ျပန္ပို႔တဲ့အခါ သက္ဆိုင္ရာ လက္ေထာက္ေကာ္လိပ္ေတာ္ႏွင့္ ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိမ်ားက ယင္းဂရန္အမႈတြဲအတြက္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာမ်ား လက္စြဲဥပေဒ၊ အမိန္႔ေၾကာ္ျငာစာ (NOTIFICATION-D)နဲ႔ အပ္ႏွင္းထားတဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္အရ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား လက္စြဲဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ အပိုဒ္(၆)ကေန အပိုဒ္(၄၀)အထိ ျပ႒ာန္းထားတဲ့ နည္းလမ္းမ်ားနဲ႔အညီ ခ်ထားႏိုင္ေရးအတြက္ ကန္႔ကြက္လႊာေခၚယူျခင္း၊ စံုစမ္းစစ္ေဆးျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္လို႔ အထက္အပိုဒ္ ၃(က)မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ အခ်က္ေတြပါဝင္တဲ့ အစီရင္ခံစာကို ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိထံ တင္ျပရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အစီရင္ခံစာပါ သံုးသပ္ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္နဲ႔ အမႈတြဲအေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီး ခရိုင္အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးမွ အထက္ပါအက္ဥပေဒပုဒ္မ (၁၆)နဲ႔ (၁၇)အရ ႏွစ္ရွည္ဂရန္၊ အငွားဂရန္၊ လိုင္စင္ စသည္ျဖင့္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ႏွစ္ကာလအပိုင္းအျခားျဖင့္ ေနထိုင္ခြင့္ကို တစ္ႏွစ္လွ်င္ က်သင့္မယ့္ ေျမခြန္ႏႈန္းသတ္မွတ္ၿပီး ေလွ်ာက္ထားသူအား ေျမေပၚတြင္ ေနထိုင္ အသံုးျပဳခြင့္အမိန္႔ ခ်ထားေပးမယ္ (သို႔မဟုတ္) ျငင္းပယ္မယ္ကို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေနာက္ ဂရန္စာခ်ဳပ္ကို ၿပီးျပတ္ေအာင္ေဆာင္႐ြက္လို႔ အမႈတြဲကို ျပည့္စံုေစၿပီးတဲ့အခါမွာေတာ့ ဂရန္ခ်ထားေပးခံရသူရဲ႕ အမည္၊ ခ်ေပးတဲ့ဂရန္အမ်ိဳးအစား၊ ဂရန္ခြင့္ျပဳတဲ့ကာလ အပိုင္းအျခား၊ အမႈတြဲအမွတ္နဲ႔ ယင္းေျမကြက္အတြက္ တစ္ႏွစ္စည္းၾကပ္ေကာက္ခံရမယ့္ က်သင့္ေျမခြန္ႏႈန္းတို႔ကို ေျမစာရင္း႒ာနရဲ႕ ဦးပိုင္ေျမရာဇဝင္မွတ္တမ္းနဲ႔ ေျမခြန္စည္းၾကပ္မႈမွတ္ပံုတင္စာရင္း (၁-က)စာရင္းမွာ ေရးသြင္းမွတ္သားႏိုင္ရန္အလို႔ငွာ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား အမိန္႔ဆင့့္ဆိုခ်က္ ၅၆(က)တြင္ ျပ႒ာန္းေဖာ္ျပထားခ်က္အတိုင္း ေျမစာရင္း႒ာနသို႔ အမႈတြဲကို ဒုတိယအႀကိမ္ ထပ္မံ ေပးပို႔အံုးမွာျဖစ္ပါတယ္။
•ဒုတိယအႀကိမ္ေဆာင္႐ြက္ရန္ (သို႔မဟုတ္) (၁-က)စာရင္း၌ မွတ္တမ္းတင္ျခင္း
၁၀။ ဤကဲ့သို႔အမႈတြဲကို (၁-က)မွာ မွတ္သားႏိုင္ရန္ ေျမစာရင္း႒ာနသို႔ ဒုတိယအႀကိမ္ ေပးပို႔ေရာက္ရွိလာတဲ့အခါမွာ ၿမိဳ႕/ေျမမွဴးရဲ႕ၫႊန္ၾကားခ်က္အရ လ/ထဦးစီးမွဴး(ၿမိဳ႕မတို္က္နယ္)မွ ႀကီးၾကပ္၍ ၿမိဳ႕မေျမတိုင္းစာေရးအေနနဲ႔ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမႏွင့့္အခြန္စည္းမ်ဥ္းဥပေဒ ပုဒ္မ(၂၉)/ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ေျမႏွင့့္အခြန္ေတာ္အက္ဥပေဒ ပုဒ္မ ၂၂(က)တို႔အရ ၿမိဳ႕နယ္ေျမစာရင္း႒ာနရွိ ေျမစာရင္းပံုစံ(၂) (ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္ မွတ္ပံုတက္စာရင္းစာအုပ္) မွတ္ပံုတင္စာရင္း၊ ၁(က)မွာ ေျမစာရင္းလက္စြဲဥပေဒ အခန္း(၂၆)ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားနဲ႔အညီ မွတ္သား ျဖည့္သြင္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုပါအမႈတြဲပါ ခ်ထားလို္က္တဲ့ လိုင္စင္၊ ဂရန္၊ ေျမငွား၊ ပတၱာစာခ်ဳပ္မ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထားခ်က္အရ ခ်ထားေသာ ဂရန္အမ်ိဳးအစား၊ ဂရန္သက္တမ္း ကာလအပိုင္းအျခားႏွင့္ အသစ္ျပင္ဆင္ စည္းၾကပ္ရမည့္ေျမခြန္၊ ခ်ထားေပးခံရသူအမည္ စသည္တို႔ကို မွတ္ပံုတင္စာရင္း(၁-က)မွာ ေရးသြင္းၿပီးစီးေၾကာင္း အမႈတြဲေန႔စဥ္မွတ္တမ္းမွာ ေျမစာရင္း႒ာနမွ တာဝန္ရွိသူအဆင့္ဆင့္က လက္မွတ္ေရးထိုးၿပီးေနာက္ သက္ဆိုင္ရာ အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီး႒ာနသို႔ ျပန္လည္ေပးပို႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
•စည္းၾကပ္သင့္ေျမငွားခြန္ တြက္ခ်က္ျခင္း
၁၁။ ဂရန္ေပးတယ္ဆိုတာ အစိုးရေျမကို ႏွစ္အပိုင္းအျခား ကာလတစ္ရပ္နဲ႔ ေျမအငွားခ်တာ ျဖစ္ေလေတာ့ ေျမငွားခ ေပးေဆာင္ရပါမယ္။ Town Land Rent လို႔ ေခၚပါတယ္။ ၿမိဳ႕ေျမငွားခြန္ပါ။ ေျမတစ္ရပ္ကို အငွားခ်မယ္ဆိုရင္ ေျမငွားခြန္ ဘယ္ေလာက္စည္းၾကပ္သင့္လဲဆိုတာ ေျမစာရင္း႒ာနက တြက္ခ်က္ေပးရပါတယ္။ ေျမအေရာင္းတန္ဖိုးႏွင့္ ေျမငွားတန္ဖိုးမ်ားကတဆင့္ ၿမိဳ႕ေျမခြန္ တြက္ခ်က္ရပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အလုပ္သင္ကာလတုန္းကေတာ့ စာေမးပြဲမွာ ေမးေလ့ရွိတဲ့ ေမးခြန္းက ေျမခြန္တြက္ခ်က္တဲ့ နည္းလမ္းပါပဲ။
ဘယ္လိုတြက္ခ်က္ရမယ္ဆိုတာ ေျမစာရင္း႒ာန အရာရွိေတြ၊ ၿမိဳ႕မစာေရးေတြ နားလည္သေဘာေပါက္မွသာလွ်င္ စည္းၾကပ္ရမယ့္ ေျမခြန္ႏႈန္းကို မွန္ကန္စြာ တြက္ခ်က္တတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ယင္းကိစၥမ်ားကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ေဖာ္ျပအပ္ပါတယ္။
(က) အေရာင္းတန္ဖိုး( Selling Value )
ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ားလက္စြဲ နည္းဥပေဒ အပိုဒ္ ၁၇(က)အရ ေျမငွားခြန္ကို တြက္ခ်က္ရာမွာ ေလွ်ာက္ထားေျမနဲ႔ အလားတူ ပုဂၢလိကပိုင္ေျမမ်ိဳးေတြရဲ႕ ကာလေပါက္ေစ်းတန္ဖိုး၏ အနည္းဆံုး (၆)% ကို ၿမိဳ႕ေျမငွားခ အျဖစ္ တြက္ခ်က္ရန္ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္မို႔ ေျမကြက္ရဲ႕တန္ဖိုးကို စနစ္တက် ေဖာ္ျပႏိုင္ဖို႔ဟာ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ တန္ဖိုးတြက္ခ်က္မယ့္ႏွစ္ မတိုင္မီ လြန္ခဲ့ေသာ (၁၅)ႏွစ္မွ ယေန႔အထိ ယင္းေျမကြက္တည္ရာ(Block)အတြင္းက မွတ္ပံုတင္စာခ်ဳပ္ျဖင့္ ခ်ဳပ္ဆိုေရာင္းခ်ခဲ့တဲ့ ေျမကြက္အေရာင္းအဝယ္ ေစ်းႏႈန္းမ်ား၊ ေျမတန္ဖိုး ဇုန္ႏႈန္းမ်ားကို စုေဆာင္းရွာေဖြျခင္း၊ ရပ္႐ြာတြင္ အမွန္တကယ္ ေရာင္းဝယ္ေနတဲ့ ေျမေစ်းႏႈန္းအမွန္မ်ားကို စံုစမ္းျခင္း ျပဳရပါမယ္။ ရရွိတဲ့ ေစ်ႏႈန္းမ်ားအနက္ အလြန္ျမင့္မားေသာႏႈန္းနဲ႔ အလြန္နိမ့္က်ေသာႏႈန္းမ်ားကို ပယ္ၿပီး က်န္ေစ်းႏႈန္းမ်ားကို ပ်မ္းမွ်ယူ တြက္ခ်က္ရပါတယ္။ ရရွိတဲ့ ပ်မ္းမွ်တန္ဖိုးရဲ႕ (၆)% ကို ေျမငွားခြန္အျဖစ္ တြက္ခ်က္ၿပီး ဂရန္အမႈတြဲမွာ ေဖာ္ျပေပးရပါတယ္။
(ခ) ေျမငွားရမ္းခ( Letting Value )
ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ားလက္စြဲ နည္းဥပေဒအပိုဒ္ ၁၇(ခ)အရ ေျမငွားခြန္ တြက္ခ်က္ရာမွာေတာ့ ေျမငွားရမ္းခ(Full Letting Value)ရဲ႕ (၇၅)%ထက္ မနည္းကို ေျမခြန္အျဖစ္ သတ္မွတ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေျမငွားရမ္းခ အမွန္ရရွိဖို႔ အခ်က္အလက္ ရွာေဖြစုေဆာင္းရပါတယ္။ အနီးပတ္ဝန္းက်င္ရွိ အလားတူ ပုဂၢလိက ေျမမ်ိဳးမ်ား၊ စည္ပင္သာယာေျမမ်ားရဲ႕ ငွားရမ္းခေတြနဲ႔ ညႇိႏႈိင္းသတ္မွတ္ေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ယခင္ေခတ္အခါက ေျမပိုင္ရွင္ေတြဟာ မိမိတို႔ေျမကြက္အတြင္း ေနထိုင္သူမ်ားကို ေျမငွားခနဲ႔ ငွားရမ္းခ်ထားေလ့ရွိရာ ယင္းငွားရမ္းခ၏ (၇၅)% ကို ေျမခြန္အျဖစ္ တြက္ခ်က္ရပါတယ္။ (ဖ်ာပံု၊ က်ိဳက္လတ္၊ ပဲခူးတို႔ဘက္မွာ စည္ပင္သာယာက အငွားခ်ထား ေျမေတြ အမ်ားႀကီးရွိတာ ေတြ႕ဖူးပါတယ္။)
{မွတ္ခ်က္(၁)။ ။ ေျမငွားရမ္းခကိုလည္းေကာင္း၊ ေျမေရာင္းရတန္ဖိုးကိုလည္းေကာင္း၊ စနစ္တက် တြက္ခ်က္ရႏိုင္ေလာက္သည့္ အခ်က္အလက္ မရရွိခဲ့ပါက ဘ႑ာေတာ္မင္းႀကီး၏ အထူးအမိန္႔ျဖင့္ ထုတ္ဆင့္၍ သတ္မွတ္သည့္ ႏႈန္းထားအတိုင္း တြက္ေပးရပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ယင္းႏႈန္းသည္ အနီးပတ္ဝန္က်င္ရွိ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားအတြက္ စည္းၾကပ္သည့္ ေျမခြန္ေတာ္ႏႈန္းထက္ မေလ်ာ့ေစရပါ။}
{မွတ္ခ်က္(၂)။ ။ ေျမေရာင္းရတန္ဖိုးႏွင့္ ေျမငွားရမ္းခတို႔ကို ရွာေဖြရန္ မလြယ္ကူပါက (၁၉၁၃)ခုႏွစ္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား အမိန္႔ဆင့္ဆိုခ်က္ ၄၅(ခ)တြင္ ၫႊန္ၾကားထားသည့္အတိုင္း တြက္ခ်က္၍ ၿမိဳ႕ေျမငွားခြန္ တြက္ခ်က္ စည္းၾကပ္ႏိုင္ပါသည္။ အဆိုပါနည္းမွာ ယင္းေနရာမ်ား၌ စည္ပင္သာယာမွ သတ္မွတ္သည့္ ေျမခြန္၊ အိမ္ခြန္ (သို႔မဟုတ္) အိမ္ေရာေျမပါ ငွားရမ္းသည့္ အိမ္လခမ်ား၏ တစ္ႏွစ္အတြက္ က်သင့္ေငြ၏ (၁/၁၆)ပံုမွ (၁/၂၄)ပံု ႏႈန္းထားအတြင္း စည္းၾကပ္ႏိုင္ပါသည္။}
{မွတ္ခ်က္(၃)။ ။ ေျမခြန္တြက္ခ်က္ရာတြင္ ဘ႑ာေတာ္မင္းႀကီးမ်ား၏ လမ္းၫႊန္ခ်က္ျဖစ္သည့္ ေရွးယခင္ အစဥ္အဆက္ က်င့္သံုးလာတဲ့ နည္းလမ္းျဖစ္ေသာ စတင္စည္းၾကပ္မယ့္ ေျမခြန္ႏႈန္းအသစ္ဟာ လက္ရွိ ေျမခြန္ႏႈန္းအေဟာင္းရဲ႕ (၂)ဆထက္ မပိုေစေရးကို သတိျပဳရပါမယ္။ ယခင္ေျမငွားခြန္ႏႈန္း၏ (၂)ဆထက္ ပိုမိုစည္းၾကပ္မယ္ဆိုရင္ ယင္းႏႈန္းသစ္ကို တခါတည္း တိုက္ရိုက္ တန္းမစည္းၾကပ္ရဘဲ အခ်ိန္ကာလ ပိုင္းျခားၿပီး အဆင့္ဆင့္ တစ္ဆစ္စီ တစ္ပိုင္းခ်င္း တိုးျမႇင့္ စည္းၾကပ္ရပါမယ္။}
(ဂ) တြက္ခ်က္နည္း
ေျမငွားခြန္အတြက္ တြက္ခ်က္နည္းေတြကေတာ့ ဂရန္ခ်ထားေပးရန္အတြက္ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမႏွင့္အခြန္နည္းဥပေဒ ၅၁(ဃ)ႏွင့္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား လက္စြဲဥပေဒ နည္းဥပေဒ(၁၇)တြင္ ေဖာ္ျပထားခ်က္မ်ားအရ လည္းေကာင္း၊ လိုင္စင္အတြက္ျဖစ္ရင္ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမႏွင့္အခြန္ဥပေဒ နည္းဥပေဒ(၆၈)နဲ႔ ေအာက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား နည္းဥပေဒ(၃၆)တို႔မွာ ျပ႒ာန္းထားခ်က္မ်ားအရ လည္းေကာင္း တြက္ခ်က္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
•ေျမဂရန္ခ်ေပးသင့္/မသင့္ စိစစ္ရန္ ( Schedule of Land Uses )ၿမိဳ႕ေျမအသံုးဇယား ေရးဆြဲထားရျခင္း
၁၂။ ၿမိဳ႕ေျမနယ္နိမိတ္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေျမအားလံုးနဲ႔ ယင္းေျမနယ္နိမိတ္အဝန္းအဝိုင္းရဲ႕ ျပင္ပ (၂)မိုင္ဝန္းက်င္အတြင္းမွာရွိတဲ့ ေျမအားလံုးပါဝင္တဲ့ ေျမပံု(Base Map)ကို {၆၄ လက္မ း ၁ မိုင္}စေကး (သို႔မဟုတ္) {၃၂ လက္မ း ၁ မိုင္}စေကး နဲ႔ ေရးဆြဲၿပီး အဲဒီပံုေပၚတြင္ ေျမတိုင္းတာၿပီးတဲ့ အကြက္ေျမပံုမ်ားအရ ရပ္ကြက္ျခား၊ ဦးပိုင္ျခား၊ လမ္း စတဲ့ အမွတ္အသားအျပင္ ကစားကြင္း၊ ဥယ်ာဥ္၊ မီးရထားလမ္း၊ အစိုးရရံုးမ်ား၊ သာသနာ၊ သုႆန္၊ ေစ်း စသျဖင့္ အခိုင္အမာ အေဆာက္အဦမ်ား ပါဝင္ေဖာ္ျပရပါတယ္။ ထို႔ေနာက္ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား အမိန္႔ဆင့္ဆိုခ်က္ ၅၄(က)နဲ႔အညီ ၿမိဳ႕ေျမအသံုးခ်ရန္ လ်ာထားဇယား ေရးဆြဲထားရပါမယ္။ လူေနရပ္ကြက္၊ စက္မႈဇံုႏွင့္ စီးပြားေရးဇံုမ်ား အသံုးခ်ရန္၊ အစိုးရရံုးမ်ားအတြက္ ေနရာမ်ား၊ အမ်ားျပည္သူႏွင့္ဆိုင္တဲ့ လူမႈေရး/က်န္းမာေရး၊ သုႆန္၊ ရုပ္ရွင္ရံု၊ ေစ်း၊ ေက်ာင္း၊ အားကစားကြင္း၊ ပန္းၿခံ၊ ဥယ်ာဥ္ႏွင့္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး ကိစၥရပ္ျဖစ္တဲ့ ဘူတာရံု၊ ကုန္တင္ကုန္ခ်ေနရာ၊ လွည္းဂိတ္၊ ကားဂိတ္၊ ကူးတို႔ဆိပ္ေနရာ စသည္တို႔အတြက္ အသံုးျပဳဖို႔ လ်ာထားေျမမ်ား၊ သီးသန္႔ထားရန္ေျမမ်ား စသျဖင့္ ျပည့္စံုစြာ ခြဲျခားသတ္မွတ္ထားရပါတယ္။ ၎တို႔ကို ေျမပံုမွာ အေရာင္တစ္မ်ိဳးစီ သတ္မွတ္ၿပီး အမ်ိဳးအစားအလိုက္ ဧရိယာတြက္ခ်က္ ေဖာ္ျပ၍ အသံုးခ်ေျမပံုအျဖစ္ (Zoning Control)လုပ္ထားရပါတယ္။ အဲဒီဇယားေပၚ အေျခခံၿပီးမွသာ ႏွစ္တို (သို႔မဟုတ္) ႏွစ္ရွည္ သင့္ေလ်ာ္ရာဂရန္ကို ထုတ္ေပးသင့္/မသင့္ မွတ္ခ်က္ျပဳရန္ သတိမူရပါမယ္။
•အခြန္လြတ္ဂရန္ မေပးရေသာ႒ာနမ်ား။ ဝင္ေငြရွိ႒ာနမ်ားအတြက္ အခြန္လြတ္ဂရန္ မေပးရျခင္း။
၁၃။ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား အမိန္႔ဆင့္ဆိုခ်က္ (၅၀) (၃)အရ အမ်ားျပည္သူအက်ိဳးကိစၥအတြက္ အသံုးျပဳရန္ပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း ေျမမွ ဝင္ေငြရသည္ျဖစ္ေစ၊ မရသည္ျဖစ္ေစ စည္ပင္သာယာႏွင့္ အလားတူေဒသႏၲရအဖြဲ႕အစည္းမ်ားအတြက္ အခြန္လြတ္ဂရန္ မထုတ္ေပးရေၾကာင္း Dir 50 တြင္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ (၁၇- ၆- ၁၉၅၀)ရက္စြဲျဖင့္ ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ ဘ႑ာေရးဝန္ႀကီး႒ာန၊ အတြင္းဝန္ရဲ႕ စာအမွတ္ ၇၈၉/ 5T- ၂၁ (၃၉)အရ အထက္ပါ Municipal နဲ႔ Local body ေတြ ခန္႔ခြဲတဲ့ေျမမ်ားကို ၁၉၅၀-၅၁ ခုႏွစ္မွစ၍ ေျမခြန္ေတာ္ စည္းၾကပ္ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ၫႊန္ၾကားထားပါတယ္။ ၿမိဳ႕ႏွင့္ေက်း႐ြာေျမမ်ား နည္းဥပေဒ အခန္း(၆)မွာ ေဖာ္ျပ ျပ႒ာန္းထားခ်က္အရ အခြန္ေတာ္မေပးရေသာ္လည္း ေလ်ာ့ေပါ့ေသာ ေျမငွားခကိုမူ စည္းၾကပ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေစ်း၊ ကူးတို႔ဆိပ္၊ ကားဂိတ္၊ လွည္းဂိတ္ စသည္တို႔အတြက္ လုပ္ငန္းေဆာင္႐ြက္ခြင့္ လိုင္စင္ခ်ထားခြင့္ရွိသူ စည္ပင္သာယာအေနနဲ႔ ဝင္ေငြရသူျဖစ္တဲ့အတြက္ ေျမခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္မရဘဲ ေပးေဆာင္ရမည္သာ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားသူမ်ားနည္းတူ အခြန္အျပည့္ မေဆာင္ရေသာ္လည္း ေလွ်ာ့ေပါ့ႏႈန္းကိုေတာ့ ေပးေဆာင္ေစရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
•က်ဴးေက်ာ္ခြန္မ်ား
၁၄။ ေနထိုင္ခြင့္ဂရန္ ရရွိျခင္း၊ ေျမခ်ထားပိုင္ခြင့္ရွိသူ၏ တရားဝင္ေနထိုင္ခြင့္ ခ်ထားမႈကို ရရွိထားျခင္း စတဲ့ ခြင့္ျပဳခ်က္ တစ္စံုတစ္ရာမရွိဘဲ ၿမိဳ႕ေျမကို က်ဴးေက်ာ္ အသံုးျပဳထားမႈမ်ား ရွိတတ္ပါတယ္။ ယင္းကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ အထက္ျမန္မာျပည္ ေျမႏွင့္အခြန္စည္းမ်ဥ္းဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ အပိုဒ္ ၅၁ စ်စ် (51.II)အရ အမိန္႔တစ္စံုတစ္ရာမရွိဘဲ ၿမိဳ႕ေျမမ်ားအတြင္း က်ဴးလြန္ဝင္ေရာက္ေနထိုင္သူမ်ားကို ၿမိဳ႕ေျမငွားခြန္(က်ဴးေက်ာ္ခြန္)အျဖစ္ ေအာက္ပါအတိုင္း သတ္မွတ္ စည္းၾကပ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
(က) အေဆာက္အဦ ပစၥည္းကိရိယာ ေဆာက္လုပ္/စုပံုထားျခင္းသာရွိၿပီး လူေနထိုင္မႈ မရွိတဲ့ေျမကြက္ - - - - - - - - - - ေျမခြန္ (၁)ဆ
(ခ) အေဆာက္အဦ ပစၥည္းကိရိယာ ေဆာက္လုပ္/စုပံုထားၿပီး လူေနထိုင္မႈ ရွိတဲ့ေျမကြက္ - - - - - - - - - - ေျမခြန္ (၂)ဆ
(ဂ) စက္မႈလက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား အသံုးျပဳေနျခင္း - - - - - - - - - - ေျမခြန္ (၃)ဆ
၁၅။ အထက္အပိုဒ္ေတြမွာ ရွင္းလင္းေဖာ္ျပထားခဲ့တာေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ ေလ့လာၿပီးရင္ေတာ့ ဂရန္ အေၾကာင္း အရင္ကထက္စာရင္ နည္းနည္းပိုသိလာမွာပါ။
ၿမိဳ႕နယ္ေျမစာရင္းဦးစီး႒ာနမွဴးမ်ားအေနနဲ႔ မိမိရံုးကို အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးရံုးက ေပးပို႔လာတဲ့ ေျမရာဇဝင္ စိစစ္မွတ္ခ်က္ျပဳဖို႔နဲ႔ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ေျမ ဟုတ္-မဟုတ္၊ စိစစ္ေပးရန္ ေရာက္ရွိလာတဲ့ အမႈတြဲေတြကို အထက္အပိုဒ္ ၈၊ (ခ)ပါ အခ်က္ေတြကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု စိစစ္ျပန္ၾကားသင့္ပါတယ္။ အဓိကအားျဖင့္ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ေျမ မဟုတ္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ မဟုတ္ေၾကာင္းကို ဘယ္သူ႔မ်က္ႏွာမွ မေထာက္ဘဲ တိတိက်က်ေဖာ္ျပရန္ လိုပါတယ္။ သာသနာ႔ေျမ၊ လမ္းေျမ၊ မီးရထားေျမ၊ သစ္ေတာေျမ၊ ၿမိဳ႕ေျမမဟုတ္တဲ့ လ/န(၃၉)မရရွိေသးေသာ လယ္ယာေျမ၊ အစိုးရ႒ာနပိုင္ေျမမ်ားနဲ႔ ပုဂၢလိကမ်ားက တရားဝင္ဂရန္ ရရွိထားၿပီး ၎တို႔လက္ရွိထားေနေသာေျမ စသည္တို႔ကို အစိုးရမွခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ မဟုတ္ပါဘဲလွ်က္ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမဟု အေၾကာင္းတစ္ရပ္ရပ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ဆႏၵကတိ၊ ဘယာကတိ၊ ေလာဘကတိေၾကာင့္ တမင္သက္သက္ျဖစ္ေစ၊ တာဝန္မဲ့စြာနဲ႔ မွတ္ခ်က္မျပဳရပါဘူး။ ျပဳလည္း မျပဳသင့္ပါဘူး။ ဂရန္ေလွ်ာက္ထားတဲ့ေျမဟာ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ မဟုတ္ပါဘူးလို႔သာ ေျမစာရင္း႒ာနက ရဲရဲဝံ့ဝံ့ မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့မယ္ဆိုရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ ေလွ်ာက္ထားေျမဟာ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ မဟုတ္ဘူးဆိုတာကို ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိထံကို အသိေပးခဲ့မယ္ဆိုရင္ ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိ အေနနဲ႔ ဂရန္ေပးခြင့္ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ေပးရင္ သူ႔အလြန္ ျဖစ္သြားပါၿပီ။
ေလွ်ာက္ထားေျမဟာ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ မဟုတ္တဲ့အတြက္ သက္ဆိုင္ရာ ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိအေနျဖင့္ ဆက္လက္ေဆာင္႐ြက္ခြင့္ မရွိ၊ ေျမဂရန္အငွားစာခ်ဳပ္ကို မခ်ထားရေတာ့ဘဲ(ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ မရွိေတာ့ဘဲ) ယင္းေလွ်ာက္ထားမႈကို ပယ္လိုက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပယ္ရတဲ့ အေၾကာင္းကိုလည္း ေလွ်ာက္လႊာေပၚမွာ ယင္းအရာရွိက မွတ္ခ်က္ေရးသားထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၆။ ထို႔အတူ ေလွ်ာက္ထားတဲ့ေျမဟာ အစိုးရမွ ခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ ျဖစ္ေစကာမူ အမ်ားျပည္သူနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ကိစၥႀကီးငယ္ေတြအတြက္ အသံုးျပဳဖို႔ သီးသန္႔လ်ာထား သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေျမျဖစ္ေၾကာင္း စိစစ္ေတြ႕ရွိခဲ့မယ္ဆိုရင္လည္း ဂရန္မခ်ထားႏိုင္ဘဲ ေလွ်ာက္လႊာကို ပယ္ရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ထို႔ေၾကာင့္ အစိုးရမွ စီမံခ်ထားေပးပိုင္ခြင့္ရွိေသာေျမ ဟုတ္-မဟုတ္ကို ေသခ်ာစြာစိစစ္ၿပီးမွ မွတ္ခ်က္ျပဳရန္ လိုအပ္ၿပီး မစိစစ္ဘဲ တင္ျပခဲ့လို႔ ျပႆနာေပၚေပါက္ရင္ ေျမရာဇဝင္ထုတ္ေပးသူ ေျမစာရင္း႒ာနဝန္ထမ္းေတြမွာလည္း ဆြမ္းခံရင္းငွက္သင့္ ဆိုသလို တာဝန္ရွိလာမွာကို အေလးဂရုျပဳေစလိုပါတယ္။
ထို႔အျပင္ ေျမငွားခြန္ မွန္ကန္စြာ စည္းၾကပ္ႏိုင္ေရးအတြက္ ေျမတန္ဖိုးတြက္ခ်က္နည္း၊ ေျမငွား ဂရန္ခြန္ တြက္ခ်က္နည္းေတြကို အထက္ေဖာ္ျပပါ ဥပေဒလုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားႏွင့္အညီ စနစ္တက် တြက္ခ်က္ ေဆာင္႐ြက္တတ္ဖို႔လည္း အေရးႀကီးပါတယ္။ အဓိကအားျဖင့္ အစိုးရေျမလြတ္ေျမလပ္မ်ားကို စည္းမဲ့ကမ္းမဲ့ ထင္သလို အသံုးျပဳေနသူမ်ား၊ ၎တို႔သေဘာျဖင့္ က်ဴးေက်ာ္ အသံုးျပဳေနသူမ်ားကို ဂရန္ခ်ထားေပးျခင္း မျပဳမိေစရန္အတြက္ သတိျပဳရပါတယ္။ သတင္းအခ်က္အလက္ အျပည့္အစံုကို ၿမိဳ႕ေျမစီမံခန္႔ခြဲမႈႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အျခား႒ာနမ်ားႏွင့္ ညႇိႏႈိင္းတင္ျပ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္တတ္ရန္ လိုအပ္လွပါတယ္။ ဤမွတ္စုပါ နည္းလမ္း ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားဟာ ၿမိဳ႕ေျမဂရန္အမႈတြဲမ်ား ေဆာင္႐ြက္တဲ့အခါမွာ စနစ္တက် လိုက္နာေဆာင္႐ြက္သင့္တဲ့ အခ်က္အလက္မ်ားသာျဖစ္ၿပီး လုပ္ငန္းေဆာင္႐ြက္တဲ့အခါ အမွားကင္းစင္သမွ် ကင္းစင္ႏိုင္ရန္ ရည္႐ြယ္၍ ျပဳစု တင္ျပရျခင္းျဖစ္ပါေၾကာင္း ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။
Credit : ကိုေဇာ္(နတ္ေမာက္)
